Stilstaan bij Internationale Vrouwendag

Het is vandaag – 8 maart – Internationale Vrouwendag. Essa Reijmers, adviseur Innovatie & Ontwikkeling bij Blijf Groep schreef speciaal voor deze dag een essay over het belang van gendersensitief werken.

8 maart en de nut en noodzaak van gendersensitief werken

‘Moord is het woord, haat is de daad’ stond op één van de borden die de delegatie van Blijf Groep vorig jaar mee droeg tijdens de jaarlijkse Women’s March op 8 maart. Op een ander bord: “Welkom in Holland, waar elke 10 dagen een vrouw door haar man wordt gedood”. Onze borden trokken de aandacht, tijdens de mars en ’s avonds in het debat in De Balie over de Europese aanpak van huiselijk geweld en de vraag waarom aandacht voor verschillen tussen vrouwen en mannen, ‘gender’, nog steeds relevant is. Toen we de borden aan het maken waren met collega’s en cliënten in Oranje Huis Amsterdam ontsponnen zich levendige discussies: waarom is Internationale Vrouwendag 8 maart belangrijk? Wij zijn er toch ook voor mannen? Ja, zeker! Waarom dan toch die scherpe oneliners op de borden?

Waarom gendersensitief werken?

Dit jaar kunnen we helaas niet met duizenden de straat op. Daarom staan we in aangepaste vorm stil bij de betekenis van 8 maart. En bij de vraag: wat is die ‘gender sensitieve aanpak’ eigenlijk en waarom is die belangrijk in relatie tot huiselijk geweld?

Recent verscheen het interessante rapport Gendersensitiviteit in de Nederlandse aanpak van huiselijk geweld: nadere concretisering van de GREVIO-aanbevelingen. Regioplan schreef dit advies op verzoek van het Ministerie van VWS. VWS worstelt sinds begin 2020 met de kritiek van de Europese groep van deskundigen GREVIO (namens de Raad van Europa) dat Nederland doorgeschoten is van een gender sensitieve naar een gender neutrale aanpak. Een klassiek geval van het kind met het badwater weggooien?

Gender en gendersensitiviteit

Regioplan heeft prachtig werk geleverd! Hun advies bevat een heldere analyse: wat is ‘gender’ en waarom is het van groot belang als uitgangspunt om de aanpak van huiselijk geweld effectiever te maken dan het nu is. Samengevat:

• Gendersensitiviteit betekent rekening houden met gender.
• Onder gender verstaan we: de sociaal-culturele rollen die aan de twee (dominante) seksen (M/V) gekoppeld zijn.
• Rekening houden met gender betekent: rekening houden met de verschillen in macht, gelijkheid, afhankelijkheid en verwachtingen ten aanzien van gedrag die uit deze rollen voortvloeien.

Gender is niet hetzelfde als sekse (biologisch onderscheid tussen mannen en vrouwen), maar gaat over opvattingen en verwachtingen die je mee krijgt in je opvoeding, je gemeenschap, vanuit de dominante cultuur. Het gaat over jouw gevoelde en feitelijke positie in de maatschappij.

Oranje Huis-methodiek

Hmmm, komt dat ons niet bekend voor…? Regioplan noemt in het rapport de Oranje Huis-methodiek als voorbeeld van een aanpak waarin de relatie tussen geweld, gender, macht en afhankelijkheden een plek heeft gekregen. In de Oranje Huis-aanpak staan we stil bij socialisatie, boodschappen die je meekrijgt uit het gezin van herkomst en hoe lastig het kan zijn om je daar van los te maken. We kijken ook naar de feitelijke situatie van gezinsleden (wie is kostwinner, welke afspraken zijn er over verdeling van het gezinsinkomen, hoe is de zorg voor de opvoeding verdeeld?, wie is economisch zelfstandig en wie financieel afhankelijk).

Beseffen we daarbij altijd voldoende dat de mentale en sociale ruimte van onze cliënten om eigen keuzes te maken voor een groot deel bepaald wordt door gender-stereotypen en traditionele opvattingen? Staan we genoeg stil bij hoe lastig het is om tegen de verwachtingen in te gaan van je familie, je gemeenschap, van wat-normaal-is binnen deze maatschappij?

Maatwerk in bredere context

Gendersensitief werken is: maatwerk bieden, met inachtneming van de bredere context. De juiste vragen stellen en je realiseren dat niet iedereen dezelfde kansen en positie heeft in onze maatschappij. En dus is gendersensitief werken een must in ons werk: voor vrouwen, mannen, kinderen. Niet in de laatste plaats omdat niet iedereen zich prettig voelt bij de traditionele indeling M/V: een gender sensitieve aanpak houdt rekening met genderdiversiteit en het recht je eigen identiteit vorm te geven.

Oog voor verschil in macht

Vorig jaar liepen twee jonge bewoonsters van het Oranje Huis uit Iran en Eritrea met ons samen tijdens de mars: wat onwennig, blij én onder de indruk dat er zoveel vrouwen en mannen – jong en oud en van alle etnische achtergronden – de straat op gingen om aandacht te vragen voor rechten van vrouwen. Omdat die rechten niet vanzelfsprekend zijn en wereldwijd zwaar onder druk staan in deze tijd. En omdat er ook in Nederland nog ongelijkheid is. Huiselijk geweld kan iedereen treffen: zeker. Het belang van gender en het feit dat vrouwen meer risico lopen op partnergeweld, kunnen we echter niet wegpoetsen.

Daarom staan we ook in 2021 weer stil bij 8 maart Internationale Vrouwendag: omdat we oog hebben voor verschil in macht, in maatschappelijke positie, afhankelijkheid en daaruit voortvloeiende risico’s om huiselijk geweld mee te maken.

Essa Reijmers, Adviseur Innovatie & Ontwikkeling

Wil je meer weten?

Hier vind je het rapport van Regioplan. Of bekijk dit filmpje

Voor vragen kun je ook terecht bij Essa: e.reijmers@blijfgroep.nl